Oorlog in de Duinen
1945
Nacht over de duinen
Vanaf begin 1942 valt de "nacht over de duinen". Pas na de oorlog als men de duinen weer in kan komt aan het licht wat er zich in de duinen heeft afgespeeld.
15 augustus 1942: In de duinen van Bloemendaal wordt om 14.30 uur vliegenier en verzetsman Pierre Jean Baptist Ruys de Perez doorgeschoten op 33 jarige leeftijd. Voor meer achtergrond informatie kunt u kijken op: www.1940-1945.bloemendaal.nl en klik op Pierre J.B. Ruys de Perez. Daar staat zijn hele levensverhaal op wat hem is overkomen als vliegenier en verzetsman.
01 februari 1943:
De moord wordt hoog opgenomen en er volgt een klopjacht op de daders. Zij moeten zich melden, maar er gebeurd helemaal niets. Dan grijpen de Duitser in en er worden willekeurig mensen opgepakt.
10 MENSEN DOODGESCHOTEN!!
1 februari 1943: Er volgt een bekendmaking van Rauter. "Zaterdag 30 januari is een onderofficier van de Duitse Wehrmacht, Feldwebel Bamberger van de medische dienst in zijn rug neergeschoten en overlijdt. Het door de Sicherheitspolizei ingestelde onderzoek heeft geen resultaat opgeleverd. Het onderzoek wijstwel uit dat de dader gezocht moet worden in joods-communistische kringen. Er volgen vergeldingsmaatregelen en er worden 102 Haarlemmers gearresteerd. Dit werd gezegd tegen de 10 mannen: "Auf Anordnung des Reichskommissars, beziehungweise der höherer SS- und Polizeiführer, werden Sie als Repressailienmassnahmen für den Hinterrückenmord auf eien deutschen Offizier morgen früh erschossen".
1 / 2 februari 1943: Kort na middernacht krijgt de begrafenisondernemer Lucas Aalders uit de Generaal Cronjéstraat een telefoontje uit de gevangenis met de mededeling dat ze hem komen ophalen. Hij wordt naar de doodkistenmaker Hietbrink gebracht aan de Leidsevaart. Daar zijn 10 kisten besteld die hij met het benodigde personeel om 08.30 uur moet afleveren bij hotel Duin en Daal aan de Lage Duinen Daalseweg te Bloemendaal. Daar bevindt zich op dat moment een afdeling van de Ordnungspolizie uit Amsterdam, onder commando van johann Josef Wagner. Intussen zijn de gevangenen om 07.00 uur 's morgens weggevoerd uit de gevangenis. De begrafenisondernemer Aalders wordt met zijn personeel naar de Karmeltrap bij Het Kopje van Bloemendaal gebracht en moeten daar wachten. Ze horen vuursalvo's uit de duinen en even later komt er een detachement Duitse soldaten teruggemarcheerd. Aalders krijgt de opdracht om de kisten de duinen in te brengen. Hij ziet vijf palen en vijf mannen hangen en even verderop nogeens vijf. Ze zijn doodgeschoten en hebben allen een schotwond in het hoofd. Het begrafenispersoneel krijgt de opdracht om de kisten de doden lost te maken en in een kist te leggen. Ze weigeren "omdat het ons werk niet is". De Duitsers doen het zelf en de begrafenisondernemer schroeft de kisten dicht en herkend opperrabijn Frank en voormalig gemeenteraadslid Drilsma. De overige kent hij niet. De kisten worden in een verhuiswagen geladen en naar Westerveld gebracht onder begeleiding van een Duits officier. De officier geeft opdracht tot "veraschung".
De terechtstelling heeft plaatsgevonden in het zandgat in de duinen onderaan de voet van "Paviljoen De Uitkijk". De terechtgestelden zijn: Mr. H.O. Drilsma, Opperrabijn Ph. Frank, dhr. B. Chapon, dhr. I. Zwanenbeek, dhr. K.F. Reuman, dhr. W. de la Rie, dhr. J. Ph. Lebbe, dhr. S. Warmenhoven, dhr. P. Weij em dhr. R. Strengholt.
1945: De Kennemerduinen geven hun geheimen prijs.
De Zeeweg tussen Overveen en het Bloemendaalsestrand. De kruisen geven de vindplaatsen aan.
(klik op Control + om de tekst te vergroten).
01 juni 1945:
Voor het eerst verschijnen in de dagbladen artikelen, gevolgd door vele andere in deze en de volgendemaand, over het ontdekken van de massagraven in de duinen van de gemeente Bloemendaal. Aan deze artikelen is het volgende ontleend:
(Toen in december 1944 door stopzetting van de stroomlevering ook voor het Crematorium te Westerveld, waar de Sicherheitsdienst gewoon was de gefusilleerden te verassen,dit niet meer mogelijk was, moest tot begraving van de geëxecuteerden worden overgegaan).
Commissie van onderzoek bij het opgraven van de lijken van gefusilleerde verzetstrijders in de duinen. V.l.n.r.: dhr. Schipper, dhr. A. Groeneveld (chef-staf BS), dhr. Holt (procureur) dhr. Borst en dhr. Baggen.
Het openen van de graven.
Door de ontdekking van de massagraven in het duingebied ten noorden van de Zeeweg en ten zuiden van die weg ter hoogte van het z.g. Helmmonument (gelegen in de gemeente Zandvoort), is komen vast te staan, dat al daar enige honderden gevallenen sedertdien tot de bevrijding zijn begraven. In dit verband heeft de Dienst Politieke Misdrijven te Amsterdam de begrafenisondernemers Noest en Johan Bleekemolen, benevens de knecht van laatst genoemde , Van der Lee, in hechtenis genomen. Voor zover de provincie Noord Holland betreft, werd eerst door Noest door de S.D. met het begraven belast, doch spoedig daarop Bleekemolen, die ook al bij verschillende crematies zijn bemiddeling had verleend.
Het identificeren van de stoffelijke overschotten.
Daar het in de bedoeling lag de graven geheim te houden, mocht de teraardebestelling nergens op een algemene of bijzondere begraafplaats geschieden. Vandaar dat Bleekemolen de lijken moest vervoeren naar het eenzame duinterrein ten westen van Haarlem, dat door de talloze mijnenvelden voor oningewijden volkomen ontoegankelijk was.
De plaatsen waar de lichamen der gevallen strijders aan de aarde moesten worden toevertrouwd werden aangewezen, nu hier, dan daar. De begrafenis geschiedde op zodanige wijze, dat na verloop van enkele dagen ieder graf onherkenbaar was. Bovendien wiste het altijd stuivende duinzand spoedig alle sporen uit. Door de arrestatie van Bleekemolen en het in beslag nemen van zijn administratie zijn de slachtoffers nu toch bekend geworden.
Uit de administratie bleek waar en wanneer hij telkens gefusilleerden had weggehaald. Voor elk geval kreeg hij van de S.D. schriftelijk opdracht met de mededeling erbij, dat hij de begrafeniskosten in rekening kon brengen bij het bestuur der gemeente, waar de executie had plaats gevonden. Deze opdrachten bevatten in de meeste gevallen naam, geboorteplaats, geboortedatum en woonplaats van de slachtoffers. Vor elk transport werd een nieuw graf gedolven, zodat men aan de hand van het aantal lichamen, dat zich in een graf bevond, ongeveer kon vaststellen met welke groep men te doen had.
Bleekemolen heeft bij het begin der opgravingenzelf de plaatsen moeten aanwijzen, waar hij voor fl. 52,00 per slachtoffer zijn gruwelijke werk heeft verricht. Hij en zijn knecht haalden kort na de executie de gevallenen per vrachtauto af en brachten deze naar de duinen, daar groeven zij samen de gaten, waarin zij de lijken - ongekist - legden.
Op verzoek van de Dienst Politieke Misdrijven verricht dr. J.P.L. Hulst uit Leidende secties, bijgestaan door dr. H. Wamsteeker uit Haarlem en mej. W. v.d. Donk van de D.P.M. uit Amsterdam. Namens het parket van het Arrondissement van Amsterdam wonen mr. H. Wassenbergh, substituut-officier van Justitie en mr. C.H. Plug, rechter-commissaris het opdelven van de graven bij, terwijl voor de justitiële autoriteiten dr. R. van Dam en dr. Nieland aan het onderzoek deelnemen.
In het totaal zijn 412 gefusilleerden gevonden van verreweg de meeste (ongeveer 340) kon de identiteit worden vastgesteld. In het massagraf ten noorden van de Zeeweg, ter hoogte van het Helmmonument, werd het stoffelijk overschot aangetroffen van Hannie Schaft, de enige vrouw onder al deze slachtoffers.
(Burgemeester en Wethouders van Bloemendaal deden in mei 1949 op de plaatsen van de massagraven in de duinen gedenkstukken plaatsen, vermeldende het aantal van in elk graf gevondenslachtoffers).
De Justitie heeft deze zaak ter hand genomen met het doel om enerzijds bewijsmateriaal tegen de Sd te verkrijgen, anderzijds om de identiteit van de slachtoffers vast te stellen, tein einde de familieleden zoveel mogelijk zekerheid te verschaffen omtrent de laatste rustplaatshunner verwanten.
De "Eerebegraafplaats" aan de Zeeweg te Overveen.
Op een mooi gelegen duinterrein ter grootte van ± 20 ha. gelegen ten noorden van de Zeeweg, daartoe beschikbaar gesteld door de Erven Van der Vliet, zal een begraafplaats worden ingericht als laatste rustplaats van de gevallen verzetstrijders.
(citaat uit de Koniek 1940-1945 van mej. Anne Nierhoff, blz 127-128).
Een van de gedenkstenen in de duinen.
Overzicht van de vindplaatsen met hun aantallen. Vindplaats 6 heeft direct betrekking op de aanslag van 30 januari 1943. zie begin van deze pagina.